Lăng Nội Dinh - Bảo tàng đá ngoài trời

(BGĐT) - Lăng Nội Dinh, xã Mai Trung (Hiệp Hòa) là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh, điển hình cho nghệ thuật điêu khắc đá cổ Việt Nam. Lăng thờ Ngô Tướng Công - võ quan triều Lê Trung Hưng có nhiều công lao với dân với nước.

Lăng Nội Dinh.

Tấm bia đá dựng ở lăng niên hiệu Vĩnh Hựu thứ 4 đời vua Lê Ý Tông (1738) cho biết lai lịch và công trạng của ông khá đầy đủ: Ngô Tướng Công là người xã Cẩm Bào, tổng Cẩm Bào, huyện Hiệp Hòa, phủ Bắc Hà, trấn Kinh Bắc. Vợ là Phạm Thị Hoàn. Cha là Tiền Chánh đội trưởng giữ chức Hoài Viễn tướng quân, Tổng Binh Diêm Sự, tên thụy là Phúc Trinh. Mẹ là Đỗ Quý Thị, hiệu là Từ Bi. Ngô Tướng Công từng giữ chức Trưởng Quan Thị Đoài Cung, Thị Hầu, Ưu Hậu Ban, Kiêm Tri Thị Nội Thư, Tả Hình Phiên, Thị Cận, Thị Nội Giám, Tư Lễ Giám. 

Ngô Tướng Công là người tài giỏi, được tiếng thơm lưu truyền. Thời gian làm việc trong cung, hết lòng giúp việc cho vua, được nhà vua coi trọng. Có thời gian ông  được nhà vua giao cai quản Thị Binh, tham gia chính sự trong triều, lại được giao chức Phiên Lĩnh Nội Sai, tức là chức quan lo xuất nhập kho. Làm việc này ông thực thi công minh thành thực. Sau lại được giao chức Hình Phiên Xử Phạt, ông cũng làm nghiêm minh đúng lẽ. Khi về nghỉ ở quê hương, được triều đình ban thưởng vinh hoa phú quý, ông đem chia cho toàn dân xã nên được người dân kính trọng, biết ơn. Dân xã đã tôn Ngô Tướng Công cùng phu nhân Phạm Thị Hoàn làm hậu Thần của bản xã, thờ ở đình làng và khu lăng mộ. 

Nghệ thuật điêu khắc tượng người hay linh thú cùng đồ thờ ở lăng Nội Dinh điển hình cho nghệ thuật điêu khắc đá cổ Việt Nam. Với những giá trị về lịch sử, văn hoá và nghệ thuật kiến trúc tiêu biểu, Lăng Nội Dinh đã tạo nên điểm nhấn về du lịch văn hoá sinh thái ở địa phương.

Lăng Nội Dinh được xây dựng trên một gò đồi thấp nhìn về hướng Tây. Không gian cảnh quan đẹp, gần hồ nước. Lăng được xây dựng chủ yếu bằng đá xanh và đá ong, để lộ thiên có bình đồ kiến trúc hình chữ nhật (nằm dọc). Nhìn từ xa, khu lăng giống như một bảo tàng đá ngoài trời. Tổng thể chia làm hai khu: Khu thờ tự và khu nhà mộ. Khu thờ tự được xem như phần trưng bày ngoại thất của một bảo tàng gồm: Đôi linh cẩu đá, cổng lăng, tượng hầu, ngựa đá, bàn đá, hương án đá, ngai thờ, nhà bia. Phía trong cổng là hai quan võ đứng hầu. Hàng tiếp theo là cặp ngựa được tạo dáng rất đẹp theo phong cách tả thực. Hai bàn đá đặt đối diện nhau trước hương án. 

Tiếp đến giữa đường Thần đạo là hương án đá xanh, cạnh hình chữ nhật được làm mô phỏng theo hương án gỗ với thủ pháp nghệ thuật chạm bong kênh. Phía sau hương án là ngai thờ đá được chạm khắc trang trí rất cầu kỳ. Tay ngai chạm hình đầu rồng được cách điệu thành hình vân mây cụm và vân xoắn. Bệ ngai hình vuông với nhiều đố nổi ngang chạy chỉ nổi. Trước mộ lăng là nhà bia đứng độc lập có kiểu hình tháp, dáng long đình với mặt bằng gần hình vuông trên có chồng diêm, bốn trụ cột ở 4 góc đều khắc nổi câu đối chữ Hán, nét chữ chân phương nhưng rất sắc và đẹp như thư pháp. Bia dựng năm 1738, có nội dung ghi về lai lịch và công trạng của Ngô Tướng Công.

Khu mộ táng xây bằng đá ong, hình vuông cao 1,25m. Những khối đá ong hình chữ nhật xếp chồng lên nhau được gắn kết bằng chất kết dính trong vật liệu xây dựng truyền thống. Thời gian phong hóa các khối đá ong ngả màu nâu trầm cổ kính. Bên trong là phần mộ đất. Lăng Nội Dinh không chỉ là nơi thờ tự của gia tộc họ Ngô mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của toàn dân thôn, xã từ bao đời nay. Hàng năm vào ngày tuần rằm và ngày giỗ Ngô Tướng Công (28 - 29 tháng 9 âm lịch), gia tộc và nhân dân thôn, xã đều làm lễ thờ người có công với quê hương đất nước.

Đồng Ngọc Dưỡng